Việt Nam chính thức có luật Trí tuệ nhân tạo, lấy con người làm trung tâm

Luật Trí tuệ nhân tạo gồm 35 điều, sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1.3.2026, được thiết kế dựa trên tư duy "quản lý để phát triển", đảm bảo sự cân bằng giữa việc kiểm soát rủi ro và tạo không gian mở cho đổi mới sáng tạo, phù hợp với các chuẩn mực quốc tế.

Nguyên tắc "AI phục vụ, không thay thế con người"

Một trong những nguyên tắc cốt lõi của luật Trí tuệ nhân tạo xác định con người là trung tâm. Các hoạt động phát triển và ứng dụng AI bắt buộc phải tuân thủ định hướng: AI sinh ra để phục vụ con người, không được thay thế con người và quan trọng nhất, các quyết định trọng yếu phải luôn có sự giám sát của con người.

Để hiện thực hóa mục tiêu tự chủ công nghệ, luật cho phép Nhà nước đầu tư mạnh mẽ vào các hạ tầng nền tảng như trung tâm tính toán AI quốc gia và xây dựng hệ thống dữ liệu mở có kiểm soát. Điều này nhằm giảm chi phí tính toán, vốn là rào cản lớn đối với các doanh nghiệp trong nước.

Đáng chú ý, luật tạo ra hành lang pháp lý cho cơ chế thử nghiệm (sandbox). Các doanh nghiệp công nghệ, đặc biệt là startup, sẽ được phép triển khai mô hình AI mới trong môi trường được miễn trừ một số trách nhiệm pháp lý nhất định. Chính sách được kỳ vọng giúp giảm rủi ro, hạ chi phí thử nghiệm và thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp sáng tạo.

Quản lý rủi ro theo phân cấp

Thay vì cấm đoán hay thả nổi, luật AI áp dụng phương pháp quản lý dựa trên mức độ rủi ro (cao, trung bình, thấp). Theo đó, các hệ thống AI được ứng dụng trong những lĩnh vực nhạy cảm, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích của người dân như tài chính, y tế, tư pháp, giáo dục... sẽ được xếp vào nhóm nguy cơ cao, phải đáp ứng nhiều tiêu chuẩn khắt khe về dữ liệu đầu vào, quy trình kiểm định, giám sát và bắt buộc cơ chế can thiệp của con người.

Luật cũng tiếp cận và xử lý các vấn đề mới nổi như nội dung do AI tạo sinh (GenAI) và quy định rõ trách nhiệm của các nền tảng cung cấp dịch vụ AI xuyên biên giới, nhằm đảm bảo chủ quyền số quốc gia.

Nhận thức rõ con người là yếu tố then chốt, luật yêu cầu xây dựng Chiến lược nhân lực AI quốc gia dài hạn. Kiến thức cơ bản về AI sẽ được tích hợp vào chương trình giáo dục phổ thông, đồng thời cũng khuyến khích các trường đại học mở rộng quyền tự chủ học thuật, mở thêm ngành đào tạo mới và thu hút chuyên gia quốc tế để xây dựng đội ngũ kỹ sư chất lượng cao.

Việc thông qua luật Trí tuệ nhân tạo được đánh giá là bước đi chiến lược, không chỉ tạo hành lang pháp lý an toàn mà còn là bệ phóng giúp Việt Nam nâng cao năng lực cạnh tranh trong kỷ nguyên số toàn cầu.

Nguồn: thanhnien.vn